Przedawnienie roszczeń z tytułu umowy o dzieło a zawezwanie do próby ugodowej

Umowa o dzieło to jedna z najczęściej wybieranych form współpracy, szczególnie w sektorach takich jak budownictwo, sztuka czy IT. W ramach tego kontraktu jedna strona – wykonawca – zobowiązuje się do realizacji konkretnego dzieła, natomiast druga – zamawiający – ma obowiązek je odebrać oraz zapłacić uzgodnione wynagrodzenie. Warto jednak pamiętać, że prawa wynikające z umowy o dzieło nie są nieograniczone w czasie. Roszczenia zarówno o zapłatę wynagrodzenia, jak i o ewentualne odszkodowanie, podlegają przedawnieniu, co istotnie wpływa na możliwość ich dochodzenia na drodze prawnej.

Case Study: Przedawnienie roszczeń w umowie o dzieło

Spółka A zawarła ze spółką B umowę o dzieło, które miało zostać ukończone i oddane do 31 października 2022 r. Mimo upływu terminu dzieło nie zostało wykonane w całości, a jego część zawierała istotne wady, które nie zostały usunięte. W związku z tym zamawiający, Spółka A, zdecydowała się dochodzić roszczeń od wykonawcy, składając 31 grudnia 2024 r. zawezwanie do próby ugodowej. Termin posiedzenia pojednawczego został wyznaczony na 31 marca 2025 r. Wobec tego powstaje pytanie: kiedy dokładnie dojdzie do przedawnienia roszczeń Spółki A wobec wykonawcy?

Zasady ogólne dotyczące przedawnienia roszczeń z umowy o dzieło

Zgodnie z art. 646 Kodeksu cywilnego (k.c.) roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem dwóch lat od dnia oddania dzieła. Jeżeli jednak dzieło nie zostało oddane, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym – zgodnie z postanowieniami umowy – miało zostać oddane. W analizowanym przypadku oznacza to, że bieg przedawnienia rozpoczął się 31 października 2022 r.

Co więcej, na mocy art. 118 zd. 2 k.c. koniec terminu przedawnienia przypada zawsze na ostatni dzień roku kalendarzowego, w którym mija dwuletni okres. Dlatego w tym przypadku termin przedawnienia upływałby z końcem 2024 r.

Zawieszenie biegu przedawnienia

W jaki sposób zawezwanie do próby ugodowej wpływa na przedawnienie roszczeń?

Warto pamiętać, że istnieją mechanizmy pozwalające „wydłużyć” termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy o dzieło. Jednym z takich mechanizmów jest wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. W świetle znowelizowanego z dniem 30 czerwca 2022 r. art. 121 pkt 6 k.c., rozpoczęty bieg przedawnienia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania pojednawczego.

To istotna zmiana w porównaniu z wcześniejszym stanem prawnym, kiedy to zawezwanie do próby ugodowej przerywało bieg przedawnienia, powodując rozpoczęcie biegu tego terminu od nowa po zakończeniu postępowania. Obecnie zawieszenie oznacza, że czas, który pozostał do końca terminu przedawnienia, “zatrzymuje się” na czas trwania postępowania pojednawczego, a po jego zakończeniu bieg terminu jest kontynuowany.

Problemy praktyczne w obliczaniu biegu przedawnienia po zakończeniu postępowania pojednawczego

Wątpliwości dotyczące obliczania czasu pozostałego do przedawnienia

W praktyce stosowania znowelizowanych przepisów art. 121 pkt 6 k.c. pojawiają się problemy interpretacyjne dotyczące obliczania czasu pozostałego do przedawnienia po zakończeniu postępowania pojednawczego. Trudności te są szczególnie widoczne w sytuacjach, gdy wniosek o zawezwanie do próby ugodowej został złożony pod koniec roku kalendarzowego, w którym pierwotnie miał upłynąć termin przedawnienia, a samo posiedzenie pojednawcze zostało wyznaczone na kolejny rok.

W tym kontekście wykształciły się dwa rozbieżne poglądy:

1. Pierwszy pogląd: kontynuacja pierwotnego terminu

Zgodnie z tym podejściem, po zakończeniu postępowania pojednawczego, bieg przedawnienia trwa dokładnie tyle, ile wynosił czas pozostały do jego upływu w chwili złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Na przykład, jeżeli wniosek został złożony 31 grudnia 2024 r., a posiedzenie pojednawcze odbyło się 31 marca 2025 r., to bieg przedawnienia został zawieszony na okres trzech miesięcy. Po zakończeniu postępowania, termin przedawnienia „przedłużyłby” się tylko o jeden dzień, który upływałby natychmiast po zakończeniu zawieszenia – w tym przypadku 1 kwietnia 2025 r. Taka interpretacja jest korzystna dla wykonawcy, ograniczając czas na podjęcie działań przez zamawiającego (wierzyciela).

2. Drugi pogląd: zasada ogólna – koniec roku kalendarzowego

Drugi pogląd odwołuje się do art. 118 zd. 2 k.c., który wskazuje, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Zgodnie z tą interpretacją, jeżeli wniosek został złożony pod koniec roku, bieg terminu przedawnienia – po zakończeniu zawieszenia – należy przesunąć na koniec kolejnego roku kalendarzowego. W omawianym przykładzie, nawet jeśli wniosek został złożony 31 grudnia 2024 r., a posiedzenie odbyło się 31 marca 2025 r., to wierzyciel miałby czas na działania aż do 31 grudnia 2025 r. Taka interpretacja jest bardziej korzystna dla zamawiającego (wierzyciela), wydłużając czas na dochodzenie roszczeń.

Podsumowanie

W chwili obecnej nie ma jeszcze rozstrzygnięcia sądowego, które rozwiałoby te wątpliwości. Brak jednoznacznej interpretacji powoduje, że zarówno wykonawcy, jak i zamawiający muszą działać ostrożnie, planując swoje kroki prawne. Tym bardziej, że dwuletni okres przedawnienia roszczeń wynikających z umowy o dzieło to stosunkowo krótki czas, a mechanizmy pozwalające na jego przedłużenie, jak chociażby wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, nastręczają dodatkowych wątpliwości interpretacyjnych.

Z biznesowego punktu widzenia zarządzanie roszczeniami i terminami przedawnienia powinno być elementem strategii ryzyka w relacjach kontraktowych. Niedopilnowanie tych kwestii może prowadzić do znaczących strat finansowych, a także osłabienia relacji z kontrahentami. Zarówno zamawiający, jak i wykonawcy powinni wdrożyć wewnętrzne procedury, które pozwolą na bieżące monitorowanie realizacji umów, a w razie opóźnień lub problemów – na szybkie podejmowanie odpowiednich działań prawnych. Zamawiający, który zdecyduje się na zawezwanie do próby ugodowej i tym samym zawiesi bieg przedawnienia, powinien niezwłocznie po zakończeniu postępowania pojednawczego podjąć dalsze działania, jak złożenie pozwu, aby uniknąć ryzyka utraty roszczeń.

Warto również uwzględnić, że opóźnienia w dochodzeniu roszczeń mogą wpływać na płynność finansową przedsiębiorstwa. Brak podjęcia działań w odpowiednim czasie nie tylko komplikuje sytuację prawną, ale także może ograniczyć dostęp do środków, które mogłyby zostać przeznaczone na rozwój działalności. W świetle tego, firmy powinny inwestować w szkolenia prawne i doradztwo w zakresie zarządzania kontraktami, co pozwoli im nie tylko unikać ryzyk, ale także skuteczniej zabezpieczać swoje interesy w relacjach z partnerami biznesowymi.