Ustawa o „Sygnalistach”

Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, szerzej znana jako tzw. „ustawa o sygnalistach” dotyczy uregulowania ścieżki zgłaszania naruszeń (wewnętrznej/ zewnętrznej) i ochrony osoby zgłaszającej naruszenia tzw. „sygnalisty”.

Tematowi ochrony sygnalistów i uregulowania ścieżki zgłaszania naruszeń poświęcona jest Dyrektywa UE z 2019 roku (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii). Przywołana Dyrektywa powinna była zostać w Polsce (i w pozostałych krajach UE) wdrożona do 17 grudnia 2021 roku. 

Skoro ustawa w Polsce nie została jeszcze uchwalona, to na jakim jest obecnie etapie?

Zgodnie z informacją podaną na stronie Rządowego Procesu Legislacji, projekt ustawy wdrażającej Dyrektywę z 2019 roku jest obecnie na etapie opiniowania. Z kolei Minister Rodziny i Polityki Społecznej wskazuje, że obecnie trwa proces analizy dużej liczby zgłoszonych uwag do projektu tzw. „ustawy o sygnalistach” i nie jest wstanie wskazać dokładnego terminu skierowania projektu ustawy do Sejmu. 

Kogo i czego ma dotyczyć tzw. „ustawa o sygnalistach”?

Regulacje dotyczące sygnalistów obejmują od 17.12.2021 r. pracodawców z sektora publicznego oraz pracodawców z sektora prywatnego zatrudniających powyżej 250 pracowników. Pracodawcy zatrudniający pomiędzy 50 a 249 pracowników mają czas do 17.12.2023 r. Z kolei pracodawcy zatrudniający poniżej 50 pracowników nie muszą wdrażać żadnych zmian. 

Jeżeli chodzi o sygnalistów objętych ochroną jest to duża grupa osób, wśród nich warto wskazać, że nie należą do niej jedynie pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, ale również osoby na tzw. „śmieciówkach”, B2B, stażyści czy też wolontariusze. Ochrona rozciąga się również na okres kandydowania do pracy i okres po zakończeniu pracy. Ustawa chroni również członków zarządu i wspólników w spółkach. 

Ustawa dotyczy przede wszystkim możliwości anonimowego zgłoszenia naruszenia prawa przez sygnalistę w ramach przewidzianej ścieżki (najczęściej wewnętrznej, poprzez stworzenie regulaminu zgłoszeń wewnętrznych obejmujących procedurę zgłaszania naruszeń i podejmowania działań następczych).

Obejmuje również zakres ochrony sygnalisty np. zakazu odwetu, niekorzystnego traktowania, żądania naprawienia szkody, pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Wprowadza także m.in. obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych przez pracodawcę oraz określa ścieżkę zgłoszeń zewnętrznych, wskazuje m.in., że organem centralnym do zgłoszeń zewnętrznych jest Rzecznik Praw Obywatelskich (oprócz zastrzeżonych dla UOKiK).

Unijny ustawodawca z pewnością przewidział kary za nieprzestrzeganie nowych regulacji, jakich kar możemy się spodziewać?

Kary określone w projekcie ustawy obejmują: grzywnę, ograniczenie wolności lub też pozbawienie wolności do lat 3. 

Działania, które podlegają karze obejmują utrudnianie zgłoszenia naruszeń przez sygnalistów, odwetowe działanie wobec sygnalisty, naruszenie anonimowości sygnalisty, przekazanie przez sygnalistę nieprawdziwych informacji oraz nie wdrożenie lub niewłaściwe wdrożenie procedur przez pracodawcę (procedury wewnętrznej).