Dyrektywa Plastikowa

W kontekście rosnącej świadomości ekologicznej i konieczności ochrony środowiska naturalnego, europejskie oraz krajowe ustawodawstwa intensyfikują działania na rzecz przeciwdziałania degradacji środowiska. Jednym z kluczowych aktów prawnych w tej dziedzinie jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 roku, powszechnie znana jako „Dyrektywa plastikowa”. Niniejsza regulacja ma na celu ograniczenie wpływu wybranych produktów z tworzyw sztucznych na ekosystem, co zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (Dz. U. UE L z 2019 roku, Nr 155, strona 1).

Jaki jest główny cel Dyrektywy plastikowej?

Główną misją „Dyrektywy plastikowej” jest redukcja ilości odpadów pochodzących z plastikowych produktów jednorazowego użytku, które stanowią istotne zagrożenie dla środowiska. Aby osiągnąć ten cel, dyrektywa wprowadza szereg ograniczeń i zakazów dotyczących dystrybucji produktów takich jak plastikowe sztućce, talerze, słomki oraz styropianowe kubki i pojemniki. Wprowadzenie tych regulacji ma na celu znaczne zmniejszenie obciążenia środowiska odpadami plastikowymi.

Ponadto, dyrektywa ustanawia wymóg stosowania opłat za niektóre rodzaje opakowań, jak również wprowadza obowiązek odpowiedniego oznaczania produktów jednorazowego użytku, aby informować konsumentów o ich wpływie na środowisko. Ważnym elementem jest również nałożenie na producentów obowiązków finansowych związanych z utrzymaniem systemów gospodarki odpadami, a także pokrycie kosztów związanych z usuwaniem i przetwarzaniem odpadów.

Czy Dyrektywa plastikowa obowiązuje w Polsce?

W Polsce, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami dotyczącymi ochrony środowiska, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904, zwana “Dyrektywą plastikową”, znalazła swoje odzwierciedlenie w krajowym systemie prawnym. Implementacja tej dyrektywy została osiągnięta dzięki przyjęciu ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r., która wprowadziła zmiany do istniejących ustaw, w tym m.in. ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Ustawa ta, ogłoszona 9 maja 2023 r., wprowadza istotne zmiany w regulacjach dotyczących przedsiębiorców, ochrony środowiska, wodnych i odpadowych, a także gospodarki odpadami.

„Wejście w życie nowych regulacji zostało zaplanowane na kilka etapów, rozpoczynając od 10 maja 2023 r., z dalszymi kluczowymi datami ustalonymi na 1 lipca 2024 r., 22 grudnia 2024 r. oraz 30 marca 2025 r. Ustawa ta stanowi odpowiedź na potrzebę ograniczenia negatywnego wpływu plastiku na środowisko, a jednocześnie daje przedsiębiorcom czas na dostosowanie się do nowych wymogów.”

Dodatkowo, od 1 stycznia 2024 r. obowiązują dwa rozporządzenia wydane przez Ministra Klimatu i Środowiska, które precyzują stawki opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych oraz opłaty mające na celu pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów z takich produktów. Pierwsze z nich, z dnia 7 grudnia 2023 r., dotyczy produktów jednorazowego użytku będących opakowaniami, a drugie, z dnia 9 grudnia 2023 r., określa opłaty za zagospodarowanie odpadów powstałych z tych produktów.

Implementacja Dyrektywy plastikowej w Polsce jest zatem procesem stopniowym, który ma na celu zapewnienie zarówno ochrony środowiska, jak i czasu na adaptację dla sektora przedsiębiorstw.

Jakie wybrane obowiązki zostały nałożone na przedsiębiorców?

W związku z wprowadzeniem Dyrektywy plastikowej, przedsiębiorcy w Polsce stanęli przed szeregiem nowych wymagań prawnych, mających na celu ograniczenie negatywnego wpływu produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Oto kluczowe obowiązki, które zostały nałożone na przedsiębiorstwa:

1. Zakaz wprowadzania do obrotu: Od 1 stycznia 2024 r. obowiązuje zakaz sprzedaży wybranych produktów jednorazowego użytku, takich jak słomki, sztućce, kubki oraz pojemniki na żywność i napoje z polistyrenu ekspandowanego. Istnieje jednak możliwość sprzedaży istniejących zapasów tych produktów, pod warunkiem, że zostały one wprowadzone do obrotu przed 24 maja 2023 r.
2. Dodatkowe obowiązki sprawozdawcze: Przedsiębiorcy są zobowiązani do uaktualniania wpisu w Bazie Danych Odpadowych (BDO) i uiszczania odpowiednich opłat. Wymagane jest również przedstawienie sprawozdania dotyczącego liczby i masy nabytych oraz wydanych opakowań za rok 2023, w celu ewidencji. Pierwsze elektroniczne sprawozdanie za okres od 24 maja do 31 grudnia 2023 r. należy złożyć do 15 marca 2024 r.
3. Oznakowanie produktów: Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, takie jak podpaski higieniczne, tampony, chusteczki nawilżane, wyroby tytoniowe z filtrami, muszą być opatrzone widocznym, czytelnym i trwałym oznakowaniem informującym o negatywnym wpływie tych produktów na środowisko oraz niewłaściwych metodach ich utylizacji.
4. Finansowanie zagospodarowania odpadów: Przedsiębiorcy są zobligowani do pokrywania kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku, w tym kosztów kampanii edukacyjnych. Dotyczy to m.in. pojemników na żywność, kubków na napoje, lekkich toreb na zakupy oraz wyrobów tytoniowych z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne.
5. Edukacja konsumentów: Na przedsiębiorcach spoczywa również obowiązek informowania konsumentów o negatywnym wpływie niewłaściwego postępowania z odpadami oraz zachęcania do odpowiedzialnego zachowania, w tym selektywnego zbierania odpadów z produktów jednorazowego użytku.
6. Zapewnienie alternatywnych opakowań: Od 1 lipca 2024 roku przedsiębiorca wydający produkty takie jak kubki na napoje czy pojemniki na żywność będzie miał obowiązek zapewnić alternatywę dla tych produktów w postaci opakowań wytworzonych z materiałów innych niż tworzywa sztuczne.

Powyższe punkty stanowią jedynie wybrane obowiązki jakie zostały nałożone na przedsiębiorców w związku z implementowanymi przepisami. Mając to na uwadze przedsiębiorcy, w szczególności z branży konsumpcyjnej, powinni przeprowadzić wewnętrzny audyt i zweryfikować czy ich aktualne praktyki są zgodne z przepisami i czy są oni gotowi do kolejnych zmian, m.in. tych obowiązujących od 1 lipca 2024 r.