Wykonalność orzeczeń sądów zagranicznych w Polsce

Wykonalność orzeczeń sądów zagranicznych w Polsce jest kluczowym zagadnieniem w tzw. transgranicznych sporach. Umożliwia bowiem ona wierzycielowi skierowanie takiego orzeczenia do polskiego organu egzekucyjnego w celu wyegzekwowania zasądzonych w innym państwie roszczeń. Procedura różni się w zależności od tego, czy orzeczenie pochodzi z państwa członkowskiego Unii Europejskiej, czy też z tzw. państwa trzeciego.

Wykonalność orzeczeń sądów z państw Unii Europejskiej

Wykonalność orzeczeń wydanych przez sądy państw członkowskich Unii Europejskiej jest regulowana przede wszystkim przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (tzw. Bruksela I bis). Wprowadza ono zasadę swobodnego przepływu orzeczeń, zgodnie z którą orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest z reguły wykonalne w innym, bez konieczności przeprowadzania długotrwałej procedury mającej na celu stwierdzenie jego wykonalności.

Powyższe znalazło również potwierdzenie w polskiej procedurze cywilnej. Zgodnie z art. 1153(14) k.p.c. orzeczenia sądów państw członkowskich Unii Europejskiej oraz pochodzące z tych państw ugody i dokumenty urzędowe, objęte zakresem zastosowania ww. rozporządzenia, jeżeli nadają się do egzekucji, stanowią tytuły wykonawcze. Tak więc wobec tej grupy orzeczeń został zniesiony wymóg uzyskania klauzuli wykonalności.

W praktyce oznacza to, że orzeczenie wydane przykładowo we Włoszech będzie wykonalne w Polsce, tak jakby zostało wydane przez polski sąd. Wierzyciel może więc od razu złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji do komornika, przedstawiając właściwie dwa dokumenty. Pierwszym z nich jest uwierzytelniony odpis orzeczenia, drugim zaś zaświadczenie potwierdzające wykonalność tego orzeczenia na terytorium państwa, w którym zostało ono wydane. Zaświadczenie jest wydawane na specjalnym formularzu, w którym wskazuje się informacje o zasądzonej na rzecz wierzyciela kwocie, a także podlegających zwrotowi kosztach postępowania i odsetkach.

Przepisy nie nakładają obowiązku przedstawienia tłumaczenia tych dokumentów. Niemniej jednak w praktyce, do wniosku egzekucyjnego wierzyciele z reguły od razu przedkładają tłumaczenia przysięgłe, aby wyprzedzić ewentualny wniosek dłużnika w tym zakresie i uniknąć zbędnego przedłużania postępowania.

Dłużnik może złożyć wniosek o odmowę wykonania orzeczenia sądu unijnego. Wniosek ten składa się do polskiego sądu, który bada, czy rzeczywiście zaistniały określone przesłanki pozwalające na odmowę wykonania takiego orzeczenia w Polsce. W postępowaniu tym uczestniczy także wierzyciel, który może przedstawić swoje stanowisko w sprawie.

Wykonalność orzeczeń sądów z państw trzecich

Procedura stwierdzania wykonalności orzeczeń sądów państw spoza Unii Europejskiej jest bardziej złożona. Jest ona regulowana przez przepisy polskiego Kodeksu postępowania cywilnego (art. 1150-1153), a także przez dwustronne umowy międzynarodowe zawarte między Polską a danym państwem, np. umowę między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych sporządzoną w Kijowie dnia 24 maja 1993 r.

Wierzyciel, który na podstawie orzeczenia sądu z państwa trzeciego chciałby prowadzić w Polsce egzekucję, musi najpierw złożyć w polskim sądzie wniosek o nadanie takiemu orzeczeniu klauzuli wykonalności. Do wniosku winien dołączyć:

1. urzędowy odpis orzeczenia;
2. dokument stwierdzający, że orzeczenie jest wykonalne, chyba że wykonalność orzeczenia wynika z jego treści lub prawa tego państwa;
3. dokument stwierdzający, że pismo wszczynające postępowanie zostało dłużnikowi doręczone, jeżeli dłużnik ten nie brał udziału w postępowaniu przed sądem państwa trzeciego;
4. tłumaczenia przysięgłe ww. dokumentów.

Tak więc, w przeciwieństwie do orzeczeń unijnych, w przypadku orzeczeń z państw trzecich niezbędne jest przeprowadzenie postępowania sądowego przed polskim sądem. Dopiero po nadaniu takiemu orzeczeniu klauzuli wykonalności, wierzyciel będzie mógł złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji do komornika.

Wniosek o zabezpieczenie roszczenia przy wykonalności orzeczeń sądów z państw trzecich

Proces stwierdzenia wykonalności orzeczeń zagranicznych pochodzących z państw trzecich jest więc bardziej sformalizowany i długotrwały. Wynika to nie tylko z faktu, iż wierzyciel musi złożyć odrębny wniosek o nadanie klauzuli wykonalności do polskiego sądu, ale w postępowaniu tym uczestniczy także dłużnik, który może przyczynić się do wydłużenia tego postępowania. Procedura cywilna daje bowiem dłużnikowi prawo do złożenia odpowiedzi na wniosek w ciągu dwóch tygodni od jego otrzymania. Oznacza to, że w momencie doręczenia wniosku, dłużnik uzyskuje wiedzę co do tego, że wierzyciel chce prowadzić przeciwko niemu egzekucję i jeszcze przed nadaniem klauzuli wykonalności przez sąd, dłużnik może podjąć działania zmierzające do wyzbycia się swojego majątku.

Dlatego też, aby zapewnić skuteczność przyszłej egzekucji, wraz z wnioskiem o stwierdzenie wykonalności, warto od razu złożyć wniosek o zabezpieczenie. Zabezpieczenie może polegać na nałożeniu na dłużnika zakazu zbywania nieruchomości lub ruchomości, zajęciu rachunków bankowych, itp. Oczywiście złożenie takiego wniosku musi być uzasadnione. Dlatego koniecznym jest wykazanie, że istnieje realna obawa, że dłużnik może ukryć majątek lub w inny sposób uniemożliwić przyszłą egzekucję. Uzyskanie zabezpieczenia pozwoli wierzycielowi zminimalizować ryzyko bezskuteczności postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie dowodowe w sprawach o stwierdzenie wykonalności orzeczenia

Warto również wspomnieć o tym, że w postępowaniu o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu z państwa trzeciego polski sąd co do zasady nie bada sprawy merytorycznie. Jego rola ogranicza się do sprawdzenia, czy spełnione zostały formalne przesłanki do nadania klauzuli wykonalności takiemu orzeczeniu.

W praktyce oznacza to, że sąd nie będzie ponownie przesłuchiwał świadków czy analizował dowodów. Sąd zbada jedynie, czy nie zachodzą przeszkody do stwierdzenia wykonalności. Tak więc zweryfikuje m.in., czy nie doszło do naruszenia prawa dłużnika do obrony, czy orzeczenie sądu zagranicznego jest prawomocne i czy nie jest sprzeczne z polskim porządkiem publicznym. Ten ograniczony formalizm ma na celu przyspieszenie międzynarodowego obrotu prawnego i umożliwienie wierzycielowi prowadzenia egzekucji w Polsce na podstawie orzeczenia, które uzyskał w innym kraju.

Postępowanie egzekucyjne

Prowadzenie postępowań egzekucyjnych na postawie orzeczeń wydanych przez sądy państw obcych jest więc w Polsce możliwe. W zależności od kraju, z którego pochodzi dane orzeczenie, proces wszczęcia postępowania egzekucyjnego może wymagać od wierzyciela podjęcia dodatkowych kroków związanych z uprzednim stwierdzeniem wykonalności takiego orzeczenia. Dodatkowo, przed zainicjowaniem jakichkolwiek kroków w Polsce, warto także upewnić się, czy dłużnik rzeczywiście posiada tutaj jakiś majątek i czy zachodzi ryzyko wyzbycia się go lub ukrycia przez dłużnika.

Po skierowaniu wniosku egzekucyjnego do komornika, postępowanie toczy się już według polskich przepisów. Komornik podejmuje więc wszystkie dopuszczalne prawem działania mające na celu ustalenie składników majątku dłużnika, ich zajęcie oraz wyegzekwowanie kwot wynikających z zagranicznego orzeczenia, a następnie ich przekazanie do wierzyciela.